Bài hát ca ngợi Bác Hồ viết bằng tiếng Jrai năm 1946

Ông Ksor Ní là người Jrai, sinh năm 1925 và mất vào tháng 2-2019, thọ 95 tuổi. Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, ông đã trải qua nhiều cương vị công tác quan trọng, có những đóng góp tích cực cho địa phương. Ông là Bí thư Tỉnh ủy Gia Lai (1974-1975); năm 1976, ông là Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai-Kon Tum... Ông Ksor Ní được kết nạp vào Đảng ngày 15-12-1946. Đây cũng là năm có nhiều sự kiện quan trọng đối với cuộc đời ông: tham gia Đại hội các dân tộc thiểu số miền Nam tại Pleiku, được ra Hà Nội gặp Bác Hồ…

Theo các tài liệu mà chúng tôi có được, bài hát song ngữ Jrai-Việt ca ngợi Chủ tịch Hồ Chí Minh ra đời trong một hoàn cảnh khá đặc biệt vào năm 1946. Bút tích của chính nhà cách mạng lão thành Ksor Ní để lại cho thấy: Đến tháng 2 và 3-1946, khi ông đi vận động các làng Jrai ở vùng Cheo Reo đứng lên đánh Pháp thì vẫn còn khá nhiều người hoang mang, hoài nghi, chưa tin vào cách mạng. Lý lẽ của họ là: Pháp có máy bay, có súng pháo, lại có người chỉ huy tài giỏi. Còn ta thì chỉ có 2 bàn tay trắng. Do đó, chống lại Pháp là đương đầu với cái chết. Dù đã cố gắng rất nhiều, nhưng không phải mọi sự thuyết phục của người thanh niên trẻ tuổi Ksor Ní vào lúc đó đều có kết quả.

Cuối tháng 3, ông nhận được giấy mời tham dự Đại hội các dân tộc thiểu số miền Nam tại Pleiku (19-4-1946). Tại đây, qua lời phiên dịch từ tiếng Việt sang tiếng Jrai của Phó Chủ tịch Ủy ban Hành chính Nay Phin, chàng thanh niên Ksor Ní đã lắng nghe trọn vẹn lá thư Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi từ Hà Nội vào. Ông đã hiểu: “Đồng bào Kinh hay Thổ, Mường hay Mán, Gia Rai hay Ê Đê, Sê Đăng hay Ba Na và các dân tộc thiểu số khác đều là con cháu Việt Nam, đều là anh em ruột thịt...” nên phải “sống chết có nhau, sướng khổ cùng nhau”. Ông càng thấm thía lời căn dặn của Người: “Sông có thể cạn, núi có thể mòn, nhưng lòng đoàn kết của chúng ta không bao giờ giảm bớt. Chúng ta quyết góp chung lực lượng lại để giữ vững quyền tự do, độc lập của chúng ta”.

Trở về sau đại hội, trong tâm trạng hân hoan, tin tưởng tuyệt đối vào sự nghiệp cách mạng dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông Ksor Ní đã viết lời bài hát ca ngợi Người bằng tiếng Jrai, sau này dịch ra tiếng Việt. Theo một số tài liệu, bài hát đã được chính tác giả hát cho Bác nghe năm 1946, khi ông ra Hà Nội làm việc ở Nha Dân tộc Trung ương.

Theo bút tích của ông Ksor Ní, bài hát trên được viết theo điệu Tuốt gươm thiêng của đồng bào Jrai; mỗi phần tiếng Jrai và Việt đều có 13 dòng. Đúng như tiêu đề, nội dung bài hát tập trung ngợi ca Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là một con người tài giỏi phi thường, đã dẫn dắt giống nòi đánh Pháp, đuổi Nhật, giành độc lập tự do. Đó là một con người mang cái tên quý như vàng, là vị chỉ huy của người Tây Nguyên. Mong Người sống mãi cùng nước Việt Nam độc lập mãi mãi...

Trong bối cảnh lịch sử khó khăn những năm tháng đó, đặc biệt là khoảng cách địa lý với miền Bắc quá xa xôi, thiếu thông tin liên lạc, trình độ dân trí còn nhiều hạn chế, bài hát của ông Ksor Ní ra đời và được lưu truyền rộng rãi nơi cộng đồng các dân tộc thiểu số là một thành công về công tác tuyên truyền, vận động quần chúng. Nó không chỉ tạo nên một khí thế mới cho phong trào cách mạng ở Gia Lai mà còn giúp cho người dân Tây Nguyên thêm tin tưởng vào Bác Hồ và sự nghiệp cách mạng.

Đại hội các dân tộc thiểu số miền Nam tại Pleiku là một sự kiện trọng đại, diễn ra cách đây đã 74 năm. Bài hát ca ngợi Chủ tịch Hồ Chí Minh của người cán bộ lão thành cách mạng Ksor Ní không phải là bản gốc được ông sáng tác vào thời điểm đó và lưu giữ lại đến nay. Tuy thế, với thủ bút của chính tác giả, văn bản này xứng đáng được lưu trữ, phát huy giá trị để thế hệ mai sau biết thêm chi tiết về cuộc đời hoạt động cách mạng của một người Jrai ưu tú.

NGUYỄN QUANG TUỆ